Çocuğumda otizm olduğunu nasıl anlarım?
( www.anneyizanne.com sitesinde yayınlanan yazımdır. )
Bebeğinizin sizinle hiç göz kontağı kurmaması ya da parmağıyla istediği şeyi gösterememesi otizm belirtileri arasında sayılabilir. Çocuğunuzda böyle işaretler gördüğünüzde bu durumu mutlaka bir uzmana danışmalısınız?
Otizmli bebekler genel anlamda çok uslu, sakin ve huysuzluk yapmayan bebekler olarak değerlendirirler. Bağımsızlardır ve kendi hallerindedirler. Otizmi anlamak için belli semptomlar mevcuttur ve bunları erkenden görmek çok önemlidir. Bebeklerin genel olarak belli gelişim kademeleri vardır. Örneğin; babıldama, anneye bakma, konuşma, yürüme gibi. Eğer bebeğiniz bu gelişimleri göstermiyorsa mutlaka bir uzmana göstermekte fayda vardır.
Sosyal İletişim Semptomları
Nesneleri kaldırmıyor ve başkalarına göstermek için çaba sarfetmiyorsa,
Bir nesneyi almak için çaba sarfetmiyor bir hayvanı işaret etmiyorsa,
Bir oyuncağı kucağınıza bırakıp size bakmadan gidiyorsa,
Bir elmaya ya da muza bakıp istediğini gözüyle göstermiyorsa,
Tanıdığı bir sese veya ismiyle seslenildiğinde tepki göstermiyorsa,
Siz ona gülümsediğinizde size gülmüyor veya yüz mimiklerinizi taklit etmiyorsa
Mimik kullanmıyorsa,
Biri giderken el sallamıyorsa,
Siz bir şeye işaret ederken gözleriyle elinizi takip etmiyorsa,
Kucağa alınmak için kollarını uzatmıyorsa,
İlginizi çekmek için sesler kullanmıyorsa,
Sizden yardım istemiyorsa,
Başka çocuklara ilgi duymuyorsa, onlarla oynamak istemiyorsa, sevinçlerini ve ilgi alanlarını göstermiyorsa,
Oyuncaklarla oynamıyorsa, (Örneğin; bebeğe yemek vermek gibi, bir oyunu kurmak ve uzunca oynamak gibi)
Babıldaması sizinle sohbet edermiş gibi değilse,
Oyuncağını ver ya da „hayır“ komutlarını anlamıyorsa, dediğinizi anlamıyor ve tekrar ediyorsa (Ekolali) (su ver dediğinizde sadece onu tekrar ediyorsa) çocukla ilgili otizm şüphesi duyulabilir.
Davranışsal Semptomlar
Sadece belli bir nesneye aşırı takıntısı varsa, örneğin bir oyuncak arabaya. (sürekli düğmesini açıp kapatıyor veya sürekli tekerleğini çevirme eğiliminde bulunuyorsa)
Sıradışı cihazlara ilgi duyuyorsa, örneğin çamaşır makinesinin dönmesine ya da bir mutfak robotuna,
Sadece oyuncaklarını dizmekle oyun eğilimi gösteriyorsa,
Günlük rutinlerde bir değişiklik yaptığınızda duygu durumu bozuluyorsa,
Stereotipik davranışlar gösteriyorsa (örneğin; el çırpma veya parmak ucu yürüme gibi),
Sadece belli yiyecekleri yiyorsa (örneğin; taneli şeyleri yemiyorsa) çocukla ilgili otizm şüphesi duyulabilir.
Bazı çocuklarda tüm otizm belirtileri erkenden fark edilebilir, bazılarında ise çok azı gözlemlenebildiği için geç fark edilebilir. Bazı davranışları zaman içerisinde farklılık da gösterebilir. Eğer öğrendiği bir şeyi zamanla yapmamaya başlıyorsa, (örneğin; konuşma ya da göz teması kurmak gibi) mutlaka bir uzmana başvurulmalıdır.
6 aylık: Geniş bir gülümseme ya da duygusunu gösteren herhangi bir mimik oluşmamışsa,
9 aylık: Herhangi bir sesi takip etmiyorsa,
12 aylık: Adına tepki vermiyorsa, babıldama yoksa, işaret etmiyorsa,
16 aylık: Hiç bir kelime söylemiyorsa,
24 aylık: İki kelimeli cümle kurmuyorsa ve bunları yerinde söyleyemiyorsa bir uzmana danışmakta fayda vardır.
Bu semptomlar bir teşhis koymak için yeterli değildir. Her çocukta bir ya da iki semptom görülebilir, ancak bu durum çocuğun otizm olduğu anlamına gelmez. Konuşamıyor olması işitsel bir sebepten de kaynaklanıyor olabilir.
Eğer ki, çocuğunuzda farklı davranışlar görüyorsanız mutlaka hemen bir uzmana başvurmalısınız. Semptomları ne kadar erken fark ederseniz o kadar çabuk aza indirgemek mümkün olabilir. Özel bir eğitim ve davranışsal terapiler çocuğun kendi dünyasından çıkmasında çok faydalıdır. Otizmi bu anlamda kırmak gerekir. Yaşı ne kadar ilerlemişse semptomları aza indirgemek o kadar zorlaşır. Çocuğunuzun bu davranışlarına sürekli bir anlamak yüklemek ve zamanla geçmesini beklemek çocuğunuzun hayatını zorlaştırmaktan başka bir işe yaramaz.
Otizmi Oluşturabilecek Etkenler
Otizm belirtileri arasında en önemli etkenlerden biri genetiktir. Eğer ailede otizm varsa çoğunlukla çocuklarda da olması büyük bir olasılıktır. Anne veya baba yaşça ilerlemişse, hamilelikte annede oluşabilecek enfeksiyonlar, bakteriyel hastalıklar veya erken doğum söz konusu ise, hamilelik diyabetisi varsa, hamilelikte serotonin alımı olduysa bunlar otizmi tetikleyebilir.
Otizmli bebeklerin bazılarında daha anne karnında iken beyin gelişimlerinin farklı olduğu bilimsel olarak kanıtlanabilmiştir.
İzlenilmesi Gereken Yol?
Öncelikle, bebeğinizde otizm belirtileri var mı? Gözlemleyin ve otizm başlangıcında çok geç kalmadan bir uzmana başvurun. Bir psikiyatristin ve nöroloğun görmesinde de çok büyük fayda olacaktır. Bu adımlardan sonra özel eğitim ve davranışsal terapilerle çocuğunuzla çalışmanız çok önemlidir. Özel eğitimden kastettiğim şey özel eğitim merkezlerinde verilen eğitim değildir. Bir pedagogun size yardımcı olacak uygulamaları vermesiyle siz de neler yapmanız gerektiğini göreceksiniz.
Evde, dışarıda ve günlük hayatta onunla birebir ilgilenmeniz çok önemli olacaktır. Bu süreçte televizyon ve tabletten uzak kalması şarttır. Televizyon ve tabletin otizm üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olduğu bilimsel bir gerçektir. Televizyonla beraber algıları kapanır ve çocuğun kendi dünyasında kalmasına sebep olunur.
