Otizm Kültürü ve Bilinmesi Gerekenler

( www.anneyizanne.com sitesinde yayınlanan yazımdır. )

Otizmli insanlar sosyal bir hayat sürdürmekte, diğer insanlarla iletişime geçmekte ve onlarla arkadaşlık bağı kurmakta zorlanırlar. Semptomları her çocukta farklılık gösterebilir. Sebebi tam olarak bulunamasa da otizmli birey sayısı her geçen gün artmakta.

Otizm kelimesini son yıllarda sıkça duymaya başladık, ebeveynlerin çok endişe ettiği ve hatta uykularını kaçıran bir kelime… Otizmin ne olduğunu açıklamadan önce, bu yazımda size otizmin hayatın bir parçası olduğunu, hatta birçok çocuğun otizmle hayatlarını mutluluk içinde sürdürebileceğini ve semptomların ufak tefek alıştırmalarla çok aza indirgenebileceğini anlatmak istiyorum.

Avrupa’da çocuklar, otizmin derecesine göre normal okullara gidip, diğer çocuklarla aynı sınıf içerisinde kaynaşma metoduyla eğitim hayatlarını sürdürebiliyorlar. Maalesef Türkiye’de bu pek mümkün olmuyor. Özel eğitim okullarında diğer çocuklardan ayrı eğitim görerek ileride ne derece normal bir hayatları olabiliyor, bunu araştırmak lazım.

Avrupa çocuk hakları yasasında, farklı olan hiçbir çocuğu ötekileştiremezsiniz. Almanya’da inklusion (kaynaştırma) programı her okulda zorunludur. Tüm çocuklar aynı sınıf içerisinde hep beraber ders görürler. Türkiye’de kaynaştırma programı az sayıda okulda uygulansa da, çocuklar ayrı bir sınıfta özel eğitim almaktalar. Yani yine ayrıştırılıyorlar.

Kolejlerimiz neden burslu olarak farklı olan çocuklarımızı okul bünyelerine dahil edemiyorlar? Her şey okul başarısı mı demek? Yoksa farklılığı kabullenip katkıda bulunmak onların da sorumluluğu değil mi? Bu konuda yazacak o kadar çok şey var ki… Diğer yazılarımda bunlara kesinlikle değineceğim!

Otizm Nedir?

Otizm, doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan nöro-gelişimsel bir bozukluktur. Otizmli insanlar sosyal bir hayat sürdürmekte ve diğer insanlarla iletişime geçmekte, onlarla arkadaşlık bağı kurmakta zorlanırlar. İletişime geçmeleri ve algılamaları diğer insanlardan farklıdır.Otizmin semptomları (belirtileri) çok çeşitlidir, o yüzden otizm spektrum bozukluğu olarak da adlandırılır. Bazıları konuşmaz, bazıları sadece bilgisayarda zaman geçirir. Dış görünüşlerinde farklı bir şey göremezsiniz.

Otizmli insanlar, insan ilişkilerinde ve iletişim kurmakta ya da başkalarının düşüncelerini ve hislerini anlamakta zorluk çekerler. Söyleneni kelime kelime anladıkları için anlam karmaşası yaşarlar. Mecazi sözleri anlamakta güçlük çekebilirler. Grup içerisinde bu yüzden dışlanma ihtimalleri yüksektir. Yanlış anlaşıldıkları ya da kendilerini ifade edemedikleri için öfkelenme durumları çok sık görülebilmektedir.

Tehlikeyi çok geç öğrenirler ve belli başlı toplum kurallarını söylenmeden anlayamazlar. Olabilecekler hakkında öngörüye sahip değillerdir. Yeni durumlara alışmakta zorluk çekerler. Beden dilini anlamaları çok zordur. Otizm spektrumda bazı çocuklar konuşurlar, bazıları ise hiç konuşmazlar. Otizmli bireyler, sözsüz iletişimde sorun yaşarlar. Göz teması, bakışlar, yüz ifadeleri, beden dili ve mimikler onlar için anlam ifade etmeyebilir.

Sözlü iletişimdeyse ses tonunu ve cümle içerisindeki tonlamaları veya duyguları ifade ederken ses düzeyini ayarlamakta zorluk çekerler.

Arkadaşlara ve yabancılara farklı farklı davranılması gerektiğini anlamakta zorlanabilirler. Duygularını ifade edemedikleri için insanlar onların davranışlarını tuhaf olarak nitelendirirler. Bu yüzden arkadaşlık kurmaları çok zordur. Birçok sesi bir anda algılarlar ve onlar için çok sesli ortamlardaodaklanmak çok zordur. Komut almaktaki zorlukları kelimeleri ayırt edememelerinden kaynaklı olabilir.

Çocuklarda otizm semptomları her çocukta farklıdır, alanlarına göre kategorize edilirler.

Dört farklı kategori mevcuttur:

Erken Çocukluk Otizmi
Atipik Otizm
Asperger Sendromu
High- Functioning Otizm (Erken çocukluk otizmin diğer formudur)

Otizmin alanlarını 2, 3, 4 ve hatta 17 ‘ye ayırmak mümkündür. O yüzden otizm spektrum olarak adlandırılır. Tüm semptomlar farklılık gösterebilir ve ayırt ederken birbirlerine karışmaları mümkündür.

Otizmin Sebebi Nedir?

Otizmin sebepleri hala araştırılmakta ve birçok sebebi olduğu görülmektedir. En önemli etkenin genetik olduğunu söyleyebiliriz. Her gün yeni bir araştırma neticelenmekte ve otizmin anlaşılmasına bir adım daha yaklaşılmaktadır. Ancak otizm iyileşen bir hastalık değildir. Belirtilerini, çocuğa uygun eğitim ve farklı terapi yöntemleriyle aza indirgemek mümkündür. Bu alanda Almanya otizmli bireyleri ötekileştirmek yerine onları eğitim sistemine ve sosyal hayata dahil ederek ilerlemeyi tercih etmektedir.

Otizmli çocuklar için ayrı sınıflar açmak yerine onları normal okulların aynı sınıflarında diğer çocuklara dahil etmek, onların gelecekte toplumun bir parçası olabilmesinin önünü açmaktadır. Almanya’da her çocuğun aynı derecede eğitime hakkı vardır ve farklı olan çocukları biraraya toplayarak farklı bir kurumda ötekileştirmek yasaktır. İstatistiklere bakarsak otizmli bireylerin sayıları gelecekte hızla artacaktır, onlara özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde ayrıştırarak eğitim vermek onları normal bir gelecekten uzaklaştırmak demektir.

Sadece otizmin ne olduğunu bilmek yetmez, önemli olan otizmlileri anlamak, onları içimize almak ve toplumun bir parçası olarak görmektir.

Her şey sevmek ve anlamakla başlar.